7 Pieken en dalen

                                                             …uitgetild worden boven de eindigheid van het aardse leven en even iets van het licht, de schoonheid en de oneindigheid in ons en om ons heen ervaren…

Spirituele ontwikkeling in pieken en dalen

Degene die de weg van spirituele ontwikkeling bewandelt zal merken dat met de oefeningen in dit boek gaandeweg nieuwe dimensies van spiritualiteit ontdekt worden. Dit kan helpen om tot werkelijke en diepgaande spirituele vooruitgang te komen. Ervaringen die op het spirituele vlak eerst onmogelijk leken, beginnen gaandeweg tot de mogelijkheden te behoren. Nieuwe inzichten kunnen groeien die tot een verdieping van de eigen spirituele beleving kunnen leiden en tot een verbreding van de kijk op deze wereld. Zo kunnen we ontdekken dat de mensen waar we relaties mee hebben vaak niet zo toevallig in ons leven zijn als we misschien dachten. Energetisch speelt zich ook veel meer af tussen mensen dan we wellicht eerst mogelijk achten. In onze contacten kan zich het nodige gaan afspelen in verdieping en verbreding: een ander niveau van contact kan mogelijk worden. Ook kunnen er problemen optreden als de ander de nieuwe inzichten niet deelt of er anders tegenaan kijkt.

Groei in spiritualiteit gaat niet altijd geleidelijk maar soms met pieken, soms met dalen en soms wordt een periode van snelle spirituele groei afgewisseld met een periode van stagnatie. Sommige ervaringen komen vanzelf en andere zijn bewust gezocht. De ene ervaring kan ons een adembenemend uitzicht geven, een andere ervaring het gevoel van ‘hoe kom ik hier ooit uit?’

Dit hoofdstuk gaat over diverse soorten piekervaringen die we op onze weg van spirituele ontwikkeling kunnen hebben en een oefening die ons kan helpen meer voor dat soort ervaringen open te staan.

Wat is een piekervaring?

Mensen kunnen allerlei bijzondere ervaringen hebben en men kan zich afvragen wat een piekervaring is. De term piekervaring of topervaring is bekend geworden door de psycholoog Abe Maslow die dit in zijn theorie over zelfactualisering een plaats heeft gegeven. Eén van zijn hypotheses is dat mensen die bezig zijn zichzelf (innerlijk) te ontwikkelen, zichzelf ‘actualiseren’ noemt hij dat, meer piekervaringen hebben dan mensen die dat niet doen. Met zelfactualiseren bedoelt hij persoonlijke en spirituele groei waarbij de eigen mogelijkheden gerealiseerd worden. Maslow suggereerde dat er een hiërarchie van behoeften bestaat waarin het zelfactualiseren een plaats heeft. In figuur 41 wordt deze hiërarchie grafisch weergegeven (overigens niet door Maslow maar door anderen!) als een piramide.

Figuur 41: Visuele weergave van behoeftenhiërarchie van Maslow

Het laagste niveau in de hiërarchie bevat de fysiologische behoeften zoals eten en drinken. Het volgende niveau bevat de behoefte aan bescherming en opkomen voor jezelf. Het volgende niveau het gevoel van erbij te horen en liefde. Daarna respect en zelfrespect en als laatste de persoonlijke groeibehoeften: ‘worden wie je in wezen bent’. Dit wordt ook wel de behoefte aan zelfactualisering of verwerkelijking van de eigen mogelijkheden genoemd. Het krijgen van piekervaringen hangt in deze theorie dus vooral samen met activiteiten op het bovenste niveau.

Maar wat wordt nu concreet met piekervaringen bedoeld? In een biografie^[1] over Maslow staat een voorbeeld uit zijn eigen leven toen hij nog student was. Hij was gaan studeren op een universiteit buiten New York waar zijn ouders woonden en kon daarom niet naar Bertha, het meisje waarop hij verliefd was. Hij ging haar heel erg missen.

“Ik voelde me eenzaam vanwege Bertha”, vertelde Abraham Maslow, dus keerde hij op het einde van het semester van zijn studie terug naar New York. Toen hij bij zijn vriendin op bezoek was gaf Bertha’s oudste zus Anne de romance letterlijk een zetje, door op zekere dag Abe in Bertha’s armen te duwen. Maslow beschrijft dit als volgt: “Ik kuste haar en er gebeurde niets verschrikkelijks – de hemel kwam niet naar beneden – en Bertha accepteerde het”; dat was voor hem het begin van een nieuw leven. Maslow was negentien toen dit gebeurde en het was de eerste keer dat hij een meisje had gekust. Het resultaat was een enorme toename in zelfvertrouwen. Hij vertelt: “Ik werd geaccepteerd door een vrouw. Ik was zo waanzinnig gelukkig met haar. Het was een machtige, diepe, totale liefde”. In een brief beschreef hij aan Colin Wilson, zijn biograaf, deze kus als een van de grootste topervaringen van zijn leven.

Verderop in zijn biografie staan meer voorbeelden van top- of piekervaringen (‘peak experiences’ zoals Maslow deze noemt) die hij tegenkwam bij mensen: ‘mystieke ervaringen, momenten van groot ontzag, momenten van het meest intense welbevinden, zelfs van vervoering, extase of gelukzaligheid… Dit zijn ogenblikken van een zuiver, positief geluksgevoel, waarop alle twijfels, alle angsten, alle remmingen, alle spanningen, alle zwakheden aan de kant worden gezet. Men is zich niet langer bewust van zichzelf. Alle gescheidenheid en distantie ten opzichte van de wereld verdwijnt, terwijl men het gevoel heeft één te zijn met de wereld, ermee versmolten te zijn, er werkelijk deel van uit te maken, in plaats er van buiten af tegenaan te kijken. Maar het allerbelangrijkste is misschien wel de vermelding, dat met deze ervaringen het gevoel gepaard gaat, werkelijk de laatste waarheid te aanschouwen, het wezen van de dingen, het geheim van het leven, als worden er sluiers weggerukt’.

De relatie tussen piekervaringen en zelfverwerkelijking

Naar de relatie tussen piekervaringen en de mate waarin iemand zichzelf verwerkelijkt is ook onderzoek gedaan. Een voorbeeld daarvan is een empirisch onderzoek bij 1000 willekeurig gekozen proefpersonen in de buurt van San Francisco (Bay Area, Californië, U.S.A.), van Robert Wuthnow uit 1978^[2]. In zijn onderzoek vroeg hij zijn proefpersonen in enkele interviews of ze wel eens de schoonheid van de natuur hadden ervaren op een manier die hen diep raakte. De meeste (83%) van de proefpersonen bleek wel eens een dergelijke ervaring gehad te hebben. Een drietal voorbeelden:

“Soms wanneer ik door de woestijn rij, heb ik de behoefte om van de weg af te gaan en een eind de woestijn in te lopen. Ik ga dan ergens zitten en luisteren en voel me deel van het geheel. Dan komt er een heel vredig gevoel over me. Dat gebeurt alleen als ik helemaal alleen ben in de natuur en uit het zicht van door de mens gemaakte dingen”.

 “Toen we door Oregon reden op weg naar de begrafenis van mijn grootmoeder zag ik een regenboog die zo ongelooflijk dichtbij was alsof hij recht de auto in kwam. Eerst schrok ik, maar daarna was ik verrukt. Ik had sterk het gevoel dat het een teken of symbool voor iets was. Ik ben er eigenlijk nog steeds mee bezig”.

 “Ik word erg geraakt door het strand bij nacht. Het enige wat je kan zien zijn de golven. Ik voel me aangetrokken door het water en de nacht. Het brengt me terug naar waar ik thuishoor. Ik denk dat het komt door het langzame, rustige ritme. De oceaan geeft me het gevoel thuis te zijn”.

 Op de vraag aan zijn proefpersonen of ze wel eens contact hadden gevoeld met iets bijzonders, iets heiligs of gewijds, antwoordde ruim de helft (60%) positief. Op zijn vraag of zij wel eens het gevoel hadden gehad in harmonie te zijn geweest met het universum antwoorden wat minder dan de helft (39%) positief. Enkele voorbeelden van de beschrijving van piekervaringen uit de interviews:

“Ik heb gewoon het gevoel dat ik én hier ben én deel van het universum ben. Alsof ik dat wat mij gegeven is in dit leven en dat wat ik geleerd heb op een goede manier gebruik. Ik ben in harmonie met het universum, zou je kunnen zeggen: het universum schrijft het ‘script’ voor mijn leven”.

 “De geboorte van mijn eerste kind was voor mij een piekervaring. Ik snap niet hoe je je gescheiden van zoiets kunt voelen als dat gebeurt. Ik koester die ervaring als een innerlijke schat en denk eraan in rustige tijden. Het maakt mijn leven zinvoller”.

 “Wanneer ik mediteer dan stelt me dat gerust omdat ik dan voel dat het Absolute bestaat. Door het mediteren heb ik een aantal ervaringen gehad waardoor ik een grotere gevoeligheid voor het universum heb gekregen. Je kunt de dingen om je heen als objecten zien maar je kunt je er ook deel van voelen. Je begint zo het leven meer te waarderen en dat geeft kracht”.

 Meestal waren de piekervaringen de afgelopen jaren opgedaan. Dit waren waarschijnlijk de piekervaringen die men zich het beste kon herinneren. Zeker de helft van de proefpersonen had piekervaringen gehad die gedurende lange tijd invloed op hun leven hebben gehad (of dat nog steeds hadden).

Sommige proefpersonen hadden meer piekervaringen gehad dan anderen. Het bleek in het onderzoek dat mensen die veel piekervaringen hadden zich op een aantal punten onderscheiden van mensen die dat duidelijk minder hadden. Mensen die veel piekervaringen hadden, ervoeren hun leven als erg zinvol, dachten ook over het doel daarvan na, mediteerden, hadden een besef van wat de bedoeling van het leven is en voelden zich zekerder van hun eigen mogelijkheden. Dit kwam overeen met Maslows idee dat mensen met veel piekervaringen zichzelf aan het ‘actualiseren’ zijn.

Leeftijd maakte niets uit: oude en jonge mensen hadden evenveel piekervaringen. De proefpersonen met veel piekervaringen bleken relatief gezien minder geïnteresseerd in materiële waarden, minder op status gericht te zijn en zich meer betrokken te voelen bij het helpen van anderen. Eén van de conclusie die de onderzoeker trekt is dat ‘piekers’ hun leven zinvoller schijnen te vinden, zekerder zijn van hun mogelijkheden en meer nadenken over zaken als zin en doel van het leven. Ze vertonen kort gezegd verschillende kenmerken van een reflectieve, introspectieve, actualiserende stijl van leven.

Interessant in dit verband is een opmerking van Jozef Rulof in één van zijn boeken^[3] over geestelijke ontwikkeling die aardig parallel loopt met het bovenstaande. Hij geeft daarin aan dat we gedurende onze cyclus van aardse incarnaties op een bepaald moment eigenschappen als eerzucht en hang naar aardse macht minder belangrijk gaan vinden en meer open komen te staan voor de geestelijke aspecten van het leven. De tijd kan dan rijp zijn om een proces van spirituele ontwikkeling aan te gaan. Aardse eer en titels zijn dan niet meer belangrijk. Hieronder zijn citaat. 

Overgang naar het geestelijke

‘Nu was hij in een andere wereld van gevoel en van aardse eerzucht en vele andere aardse eigenschappen reeds verlost. Dit komt eens voor iedereen, omdat wij dan naar het geestelijke overgaan. Dan zegt ons al die aardse eer niets en hebben wij daar geen moeite voor over, zelfs niet wanneer men ons alles voor niets wil schenken. Die mensen leven op aarde en dat is toch niet zo vreemd. Er zijn mensen die hun leven wel zouden willen geven voor een aardse titel. Anderen echter willen zo’n titel nog niet voor niets hebben, omdat zij er niet om geven. Maar dat is een [geestelijke] wet, dat heeft betekenis, want wanneer men die krachten niet bezit wil men dat wel, omdat het voor de aarde betekenis heeft. Doch wanneer men daar niet meer om geeft, moet men dus innerlijk die krachten daarvoor bezitten.

Dat zegt tevens, dat zij die titels, of wat het ook is, eens moeten hebben gekend, anders zorgen zij er wel voor veel ervan te bezitten, want daarmede ligt de aarde en de mensheid aan hun voeten.’

Piekervaringen en koendalinie-energie

Bij het gaan van de weg van spirituele ontwikkeling kan men geleidelijk meer piekervaringen krijgen en er ook meer voor open komen te staan. Werken met koendalinie-energie kan daar nog een extra bijdrage aan leveren. In de vorige hoofdstukken zijn verschillende ervaringen in relatie met koendalinie-energie naar voren gekomen: ervaringen van eenheid met de natuur, met lichaam, ziel en geest, je één voelen met de ander of in een heerlijk stromend gevoel (‘flow’) terecht komen. In de literatuur op dit gebied wordt nog al eens verondersteld dat piekervaringen en koendalinie-energie nauw met elkaar samenhangen. Een voorbeeld hiervan is het zeer interessante boek van Yvonne Kason en Teri Degler (1996)^[4] ‘A Farther Shore’. Daarin wordt de hypothese van Gopi Krishna aangehaald die stelt dat de koendalinie, wanneer ontwaakt, het biologisch-psychologisch-spirituele mechanisme is dat verantwoordelijk is voor mystieke ervaringen, geestelijke ontwakingen, bijna-dood-ervaringen, geïnspireerde creativiteit en genialiteit en, als het ongezond wordt, enkele typen van mentale ziekten met mystieke kenmerken. De vraag is of dit klopt: hangen piekervaringen en koendalinie-energie zo nauw samen? Dit zou verregaande implicaties kunnen hebben op het gebied van spirituele ontwikkeling, creativiteit en de ontwikkeling van zelfinzicht.

Een antwoord op deze vraag is niet zo simpel te geven: bij piekervaringen kunnen mensen zich nog wel eens iets voorstellen, maar bij koendalinie-energie wordt het beeld vager. De literatuur daarover is zeer gevarieerd^[5] en verkenningen op het gebied van de ontwikkeling van koendalinie-energie^[6] bevestigen de veelvormigheid van de verschijnselen die hiermee samenhangen. Veel onderzoekers en geïnteresseerden worstelen met het probleem: hoe herken ik een koendalinieverschijnsel, wat hoort daar wel bij en wat niet?

Project ‘Piekervaringen en Koendalinie-energie’

Om hier meer zicht op te krijgen ben ik het onderzoeksproject ‘Piekervaringen en Koendalinie-energie’ gestart.

[1] Citaat uit Colin Wilson: Van Freud naar Maslow; Lemniscaat, Rotterdam, 1972.

[2] R.Wuthnow, Peak experiences: some empirical tests. J. Humanistic Psychology, Vol. 18, nr. 3, 1978.

[3] Jozef Rulof (1939). Het ontstaan van het heelal, blz. 494. Uitgave Geestelijk Wetenschappelijk Genootschap “De eeuw van Christus”, Den Haag.

[4] ISBN 0-00-638053-0

[5] Voorbeelden zijn:

-Bonnie Greenwell. Koendalini en Transformatie. Ankh Hermes, Deventer. ISBN 90-202-4083-8. 1993

-Satyananda Saraswati. Kundalini Tantra. Bihar School of Yoga, Bihar, India.ISBN 81-85787-15-8, 1996

[6] Pierjasi (2003). Ontdekkingsreis Koendalinie-energie. Gopher Publishers,  www.gopher.nl

>>Terug naar het boek ‘Piek- en Verlichtingservaringen met Koendalinie-Energie’